Kirish: O‘zbekiston tadbirkorlik maydonida tub burilish
2026-yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekistonda yakka tartibdagi tadbirkorlar va o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun soliq tizimi tubdan o‘zgarmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 12-avgustdagi "Yakka tartibdagi tadbirkorlar va o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun qulay sharoitlar yaratish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PQ-247-sonli qarori bilan tasdiqlangan ushbu islohot shunchaki stavkalarni o‘zgartirish emas, balki davlat va kichik biznes o‘rtasidagi munosabatlarni strategik jihatdan qayta ko‘rib chiqishdir. O‘zgarishlar tamomila yangicha yondashuvga asoslangan: shaffof, to‘liq nazorat qilinadigan raqamli muhitga majburiy o‘tish evaziga soliq yukini keskin kamaytirish.
Islohotning asosiy maqsadi iqtisodiyotni soyadan chiqarish va soliqqa tortiladigan bazani kengaytirishdan iborat. Jahon bankining baholashiga ko‘ra, O‘zbekistondagi yashirin sektor iqtisodiyotning qariyb 30 foizini tashkil etadi, bu esa amalga oshirilmagan ulkan fiskal salohiyat hisoblanadi. Hukumat yuz minglab tadbirkorlar uchun faoliyatni qonuniylashtirish natijasidagi foyda, aylanmadan olinadigan soliq stavkasini 4 foizdan 1 foizgacha pasaytirishdan keladigan byudjetning to‘g‘ridan-to‘g‘ri yo‘qotishlaridan bir necha barobar oshib ketishiga strategik jihatdan e’tibor qaratmoqda. Bu yondashuvni "qamchi va qalampir" siyosati deb tavsiflash mumkin. Soliq stavkasining misli ko‘rilmagan darajada pastligi va boshqaruvning maksimal darajada soddalashtirilishi "qalampir" vazifasini o‘taydi. "Qamchi" rolini barcha uchun majburiy bo‘lgan yangi raqamli infratuzilma (QR-to‘lovlar, elektron hamyonlar) bajaradi, bu esa naqd pulga asoslangan shaffof bo‘lmagan faoliyatni yuritishni tobora qiyinlashtiradi va xavfli qiladi. Shunday qilib, 2026-yilgi islohot shunchaki soliq tashabbusi emas, balki raqamlashtirish, shaffoflik va bashorat qilishga asoslangan kichik biznes uchun yangi iqtisodiy voqelikni yaratishga qaratilgan keng qamrovli dasturdir.
1-qism: Aylanmadan olinadigan yagona 1 foizli soliq rejimi: batafsil tahlil
Islohotning markaziy elementi kichik biznes uchun ilgari mavjud bo‘lgan bir necha murakkab soliq mexanizmlari o‘rniga yagona va soddalashtirilgan soliq rejimini joriy etishdan iborat.
1.1. Yangi rejimning asosiy tamoyillari
Yangi maxsus huquqiy rejim uch asosiy tamoyilga asoslanadi: yagona past stavka, aniq qo‘llash chegarasi va uzoq muddatli barqarorlik kafolatlari.
- 1% yagona soliq stavkasi: 2026-yil 1-yanvardan boshlab yakka tartibdagi tadbirkorlar va o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun aylanmadan olinadigan yagona soliq stavkasi ularning jami yillik daromadining 1 foizini tashkil etadi. Bu soliq ilgarigi yuqori stavkalar va qat’iy belgilangan to‘lovlar o‘rnini egallaydi, natijada soliq yuki tadbirkorning haqiqiy daromadlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri mutanosib bo‘ladi.
- 1 milliard so‘mlik aylanma chegarasi: Ushbu imtiyozli rejim faqat yillik aylanmasi 1 milliard so‘mdan oshmaydigan tadbirkorlarga tatbiq etiladi (2025-yil kursiga ko‘ra taxminan 80 000 AQSH dollari). Bu chegaradan oshish avtomatik ravishda umumiy soliqqa tortish tizimiga o‘tishga olib keladi. Bu tadbirkorlardan o‘z daromadlarini sinchkovlik bilan va doimiy ravishda nazorat qilish tizimlarini joriy etishni talab qiladi.
- Uzoq muddatli rejalashtirish imkoniyati: Maxsus soliq rejimi vaqtinchalik chora sifatida emas, balki uzoq muddatga - 2030-yil 31-dekabrgacha joriy etilmoqda. Bu biznesga besh yillik barqarorlik va soliq sharoitlarini oldindan ko‘ra bilish imkoniyatini beradi. Bu esa uzoq muddatli rejalashtirish, investitsiyalar va barqaror o‘sish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega omil hisoblanadi.
1.2. Avvalgi soliqlarni bekor qilish va qoidalarni birxillashtirish
Aylanmadan yagona soliqning joriy etilishi ilgari mavjud bo‘lgan bir qator soliq turlarini bekor qilish bilan birgalikda amalga oshirilmoqda. Bu tizimni sezilarli darajada soddalashtiradi va kichik biznesning barcha ishtirokchilari uchun sharoitlarni tenglashtirib beradi.
- Qat’iy belgilangan miqdordagi jismoniy shaxslar daromad solig‘ini (JSHDS) bekor qilish: Islohot yakka tartibdagi tadbirkorlarning qat’iy belgilangan oylik summa ko‘rinishidagi daromad solig‘ini to‘lash amaliyotini butunlay bekor qiladi. Soliq miqdori muayyan oydagi haqiqiy daromadga bog‘liq bo‘lmagan belgilangan soliqqa tortishdan, haqiqiy aylanmaga asoslangan tizimga o‘tish eng muhim yangiliklardan biri hisoblanadi.
- O‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun soliq imtiyozini bekor qilish: Yillik daromadi 100 million so‘mgacha bo‘lgan o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar uchun ilgari mavjud bo‘lgan aylanma solig‘ini to‘lashdan ozod qilish ham bekor qilinadi. 2026-yildan boshlab barcha o‘zini o‘zi band qilganlar, daromad miqdoridan qat’i nazar (1 milliard so‘m chegarasida), yagona 1 foiz stavkada aylanma solig‘i to‘lovchilariga aylanadi.
Bu o‘zgarishlar kichik tadbirkorlik sohasida "gorizontal adolat" deb ataladigan holatni o‘rnatishga olib keladi. Avvalgi ko‘p qoidali tizim (ayrimlar uchun belgilangan JSHDS, boshqalar uchun 4% aylanma solig‘i, uchinchilar uchun imtiyozlar) noteng sharoitlar va ma’muriy chalkashliklarni keltirib chiqarardi. Yangi tizim barcha bu rejimlarni bitta sodda va tushunarli qoidaga birlashtiradi: agar yillik aylanma 1 milliard so‘mdan oshmasa, tadbirkor bu aylanmaning 1 foizini to‘laydi. Bu daromadning ozgina oshishi soliq yukining keskin ko‘payishiga olib keladigan "soliq uzilishlari"ni bartaraf etadi va soliq majburiyatlari biznesning iqtisodiy muvaffaqiyatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va ravon mutanosib bo‘lgan adolatliroq raqobat muhitini shakllantiradi.
1-jadval: Kichik tadbirkorlik subyektlari uchun soliq rejimlarining qiyosiy tahlili (2026-yilgacha va 2026-2030-yillarda)
2-qism: Majburiy raqamli ekotizim: Vositalar, platformalar va jarayonlar
Butun soliq islohotining asosi integratsiyalashgan raqamli ekotizimni yaratish va undan majburiy foydalanishdan iborat. 2026-yildan boshlab biznesni muvaffaqiyatli yuritish va soliq qonunchiligiga rioya qilish ushbu yangi texnologik muhitda faol ishtirok etish bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi.
2.1. Integratsiyalashgan raqamli platforma
Hukumat yakka tartibdagi tadbirkor faoliyatining barcha jihatlari uchun markaziy bo‘g‘in bo‘ladigan yagona raqamli platformani ishga tushirmoqda. Ushbu tizim ko‘plab tarqoq tartib-qoidalar va idoralarni yagona raqamli murojaat oynasi bilan almashtirishga mo‘ljallangan.
- Keng qamrovli funksionallik: Platforma quyidagi asosiy xizmatlarni o‘z ichiga oladi:
- Masofaviy biometrik identifikatsiya va SMS-tasdiqlash yordamida yakka tartibdagi tadbirkorlar va o‘zini o‘zi band qilgan shaxslarni onlayn davlat ro‘yxatidan o‘tkazish.
- Bank hisobvaraqlarini va elektron hamyonlarni ochish hamda boshqarish.
- Aylanmadan olinadigan 1 foizlik soliqni avtomatik hisoblash va to‘lash.
- Fiskal cheklarni shakllantirish.
- Naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish.
- Mas’uliyatni qayta taqsimlash: Inqilobiy jihatlardan biri shundaki, platformadan foydalanuvchi tadbirkorlar uchun soliq hisobotlarini to‘g‘ri shakllantirish, ularni soliq organlariga o‘z vaqtida taqdim etish va soliqlarni to‘lash bo‘yicha yuridik javobgarlik platforma operatori hisoblangan to‘lov tashkilotlariga yuklanishi mumkin. Bu bevosita tadbirkorning ma’muriy yukini kamaytirish bo‘yicha misli ko‘rilmagan qadamdir.
2.2. Yangi iqtisodiyotning moliyaviy vositalari
Raqamli platforma biznes yuritish uchun standartga aylanadigan yangi moliyaviy vositalar bilan qo‘llab-quvvatlanadi.
- Elektron hamyon: Tadbirkorlar elektron hamyonni bevosita platforma orqali ochish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu vosita mijozlardan tushumlarni qabul qilish, soliqlar va majburiy to‘lovlarni amalga oshirish, shuningdek, ta’minotchilar va yollangan xodimlar bilan hisob-kitob qilish imkonini beradi.
- Bank hisobvarag‘ining ixtiyoriyligi: Elektron hamyon tizimidan faol foydalanayotgan tadbirkorlar uchun an’anaviy bank hisobvarag‘ini ochish va yuritish majburiy talab bo‘lmay qoladi. Bu bank xizmatlari bilan bog‘liq xarajatlarni sezilarli darajada kamaytiradi va moliyaviy boshqaruvni soddalashtiradi.
- Yangi to‘lov texnologiyalari (2025-yil 1-noyabrdan): Islohotni joriy etishga tayyorgarlik ko‘rish doirasida 2025-yil oxiridan boshlab chakana savdo korxonalari uchun quyidagi texnologiyalarni qo‘llash majburiy bo‘ladi:
- Elektron to‘lovlarni qabul qilish uchun majburiy QR-kodlar.
- Tez kontaktsiz to‘lovlar uchun "Tap to Pay" texnologiyasini joriy etish.
2.3. Raqamli asrda huquqiy rasmiyatchiliklar
Islohot eskirgan mexanizmlarni zamonaviy raqamli muqobillari bilan almashtirish orqali hujjatlarni huquqiy rasmiylashtirish tartiblarini soddalashtiradi. Ko‘plab amallar uchun elektron raqamli imzoning (ERI) rasmiy kalitini olish va undan foydalanish zarurati yo‘qoladi. Hujjatlarni masofadan turib biometrik identifikatsiya va SMS orqali tasdiqlash bilan imzolash mumkin bo‘ladi. Bu usullar qonuniy jihatdan qog‘ozdagi shaxsiy imzo bilan tenglashtiriladi.
Mohiyatan, yaratilayotgan raqamli ekotizim yangi soliq tizimiga rioya qilinishini ta’minlashning asosiy mexanizmidir. Islohotning muvaffaqiyati ushbu raqamli vositalarning keng joriy etilishiga bevosita bog‘liq. Ulardan foydalanishni qulay, foydali va pirovardida majburiy qilish orqali davlat kichik biznes sohasidagi moliyaviy oqimlarni real vaqt rejimida kuzatishning misli ko‘rilmagan imkoniyatiga ega bo‘ladi. QR-kod yoki elektron hamyon orqali amalga oshirilgan har bir tranzaksiya soliq organlariga ko‘rinadi. Bu soliq bazasini (aylanmani) avtomatik tarzda va yuqori aniqlik bilan hisoblash hamda 1% soliqni ushlab qolish imkonini beradi, daromadlarni yashirish imkoniyatini amalda istisno qiladi. Shunday qilib, raqamli platforma nafaqat biznes uchun xizmat, balki past soliq stavkasini davlat uchun iqtisodiy jihatdan oqlaydigan asosiy nazorat vositasi hamdir.
3-qism: Ijtimoiy soliq: o‘zgarmas va alohida majburiyat
2026-yilga mo‘ljallangan keng ko‘lamli o‘zgarishlar muhokama qilinganda, asosiy islohotdan tashqarida qoladigan majburiyat - ijtimoiy soliqqa alohida e’tibor qaratish juda muhim. Bu to‘lov o‘z kuchini saqlab qoladi va yangi 1 foizlik aylanma soliqdan mustaqil hisoblanadi.
3.1. Ijtimoiy soliq: Muhim farqlanish
- Amaldagi tartibni saqlab qolish: 2026-yilgi islohotni batafsil yorituvchi e’lon qilingan hujjatlarda, jumladan Prezident qarorida, asosiy e’tibor aylanma solig‘i va qat’iy belgilangan jismoniy shaxslar daromad solig‘ini bekor qilishga qaratilgan. Bunda yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun ijtimoiy soliqni hisoblash yoki to‘lash tartibidagi o‘zgarishlar haqida hech qanday ma’lumot keltirilmagan. Shu sababli, tadbirkorlar 2025-yilda amal qilgan qoidalar 2026-yilda ham o‘z kuchini saqlab qolishini inobatga olishlari lozim.
- Amaldagi majburiyat (2025-yil holatiga ko‘ra): Joriy qonunchilikka muvofiq, yakka tartibdagi tadbirkor o‘zi uchun har oyda kamida bir bazaviy hisoblash miqdori (BHM) miqdorida ijtimoiy soliq to‘lashi shart. 2025-yil 1-avgust holatiga ko‘ra BHM 412 000 so‘m etib belgilangan, bu esa mazkur to‘lovni tadbirkor uchun doimiy xarajatlarning sezilarli qismiga aylantiradi.
- To‘lov muddatlari:Amaldagi tizim doirasida ijtimoiy soliq bo‘yicha har oylik to‘lov hisobot oyidan keyingi oyning 15-sanasigacha amalga oshirilishi shart. Ijtimoiy soliq bo‘yicha yillik hisobot hisobot yilidan keyingi yilning 15-fevraligacha taqdim etilishi lozim. Tadbirkorlar aniq sanalarni bilish uchun Davlat soliq qo‘mitasining rasmiy portalida (soliq.uz) 2026-yil uchun soliq taqvimini muntazam ravishda kuzatib borishlari kerak bo‘ladi.
- Yollangan xodimlar uchun ijtimoiy soliq:Xodimlarni yollagan taqdirda, yakka tartibdagi tadbirkor ular uchun belgilangan tartibda ijtimoiy soliqni to‘lash majburiyatini ham o‘z zimmasiga oladi.
Shunday qilib, 2026-yilgi islohot amalda tadbirkorlik daromadini soliqqa tortish va ijtimoiy ajratmalarni ajratib qo‘yadi. Agar biznes faoliyatining o‘ziga solinadigan soliq o‘zgaruvchan va tushumga qat’iy proporsional (aylanmadan 1%) bo‘lib qolsa, ijtimoiy ta’minot va pensiya jamg‘armasi tizimiga badal qat’iy, majburiy to‘lov bo‘lib qoladi. Bu gibrid soliq tuzilmasini yuzaga keltiradi. Bu tadbirkorlar uchun daromad nolga teng bo‘lgan, aylanmadan olinadigan soliq nolga teng bo‘lgan oylarda ham ijtimoiy soliq to‘lash majburiyati (kamida 1 BHM miqdorida) to‘liq hajmda saqlanib qolishini anglatadi. Ushbu nozik jihat to‘g‘ri moliyaviy rejalashtirish uchun g‘oyat muhimdir. 2026-yildan boshlab yakka tartibdagi tadbirkorlarga umumiy soliq yuki quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: (Aylanmadan 1%) + (Qat’iy belgilangan ijtimoiy soliq).
4-qism: Bo‘sag‘adan o‘tish: Umumiy soliqqa tortish tizimiga o‘tish
Yangi imtiyozli rejim kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash uchun ishlab chiqilgan, biroq o‘sib borayotgan kompaniyalar belgilangan aylanma chegarasini oshirib yuborish qoidalari va oqibatlarini tushunishlari muhim. Umumiy soliqqa tortish tizimiga o‘tish keskin jarayon bo‘lib, oldindan puxta tayyorgarlik ko‘rishni talab etadi.
4.1. Limitdan 1 milliard so‘m oshib ketish
- O‘tish vaqti: Yakka tartibdagi tadbirkorning kalendar yili boshidan umumiy daromadi 1 milliard so‘m chegarasidan oshishi bilan, u avtomatik ravishda aylanmadan olinadigan 1% li soliq stavkasi bilan maxsus rejimni qo‘llash huquqini yo‘qotadi.
- O‘tish muddatlari: Umumiy soliq solish tizimiga o‘tish belgilangan chegara oshib ketgan oydan keyingi keluvchi oyning boshidan amalga oshiriladi. Masalan, agar may oyida aylanma 1 milliard so‘mdan oshsa, tadbirkor 1-iyundan boshlab umumiy soliq tizimini qo‘llashi shart bo‘ladi.
4.2. Soliq solishning umumiy tizimi: Asosiy soliqlar
Soliqqa tortishning umumiy tizimiga o‘tganda, yakka tartibdagi tadbirkor soliq yuki va ma’muriy murakkablikning butunlay boshqacha darajasiga duch keladi.
- Majburiy o‘tish: Chegaradan oshgandan so‘ng, tadbirkor qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) va foyda solig‘i to‘lovchisi sifatida ro‘yxatdan o‘tishi shart.
- Qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS): O‘zbekistonda QQSning standart stavkasi 12 foizni tashkil etadi. Bu bilvosita soliq bo‘lib, murakkab hisob-kitobni talab qiladi: sotilgan tovarlar va xizmatlar qiymatiga QQS hisoblash (chiquvchi QQS) va yetkazib beruvchilarga to‘langan QQSni hisobga olish (kiruvchi QQS).
- Foyda solig‘i: Foyda solig‘ining standart stavkasi 15 foizni tashkil etadi. Aylanma solig‘idan farqli o‘laroq, bu soliq barcha tushumdan emas, balki sof foydadan undiriladi. Sof foyda daromadlar bilan hujjatlar asosida tasdiqlangan, iqtisodiy jihatdan asoslangan xarajatlar o‘rtasidagi farq sifatida hisoblanadi. Bu to‘liq buxgalteriya hisobini yuritishni talab qiladi.
1 milliard so‘mlik chegara sezilarli "soliq uzilishi" va ma’muriy to‘siqni yuzaga keltiradi. Oddiy 1 foizlik aylanma solig‘idan 12 foizlik QQS va 15 foizlik foyda solig‘i bilan murakkab tizimga o‘tish keskin va og‘riqli jarayondir. Masalan, aylanmasi 999 million so‘m bo‘lgan korxona aylanmadan taxminan 9,99 million so‘m soliq to‘laydi. Aylanmasi 1,01 milliard so‘mga yetgan biznes esa QQS va foyda solig‘ini to‘lash majburiyatiga duch keladi. Bu samarali soliq stavkasini bir necha barobar oshirishga va hisob-kitob yuritish tartibini sezilarli darajada murakkablashtirishga olib keladi. Bunday keskin chegara ba’zi tadbirkorlarni imtiyozli rejim doirasida qolish uchun rasmiy daromadlarini sun’iy ravishda kamaytirishga undashi mumkin. Shu bois, muvaffaqiyatli va rivojlanayotgan kompaniyalar uchun chegaradan o‘tish vaqtini kutib o‘tirmasdan, oldindan, kutilayotgan hodisadan 6-12 oy avval tayyorgarlikni boshlash juda muhimdir. Bu tayyorgarlik buxgalteriya hisobi tizimlarini joriy etish, mutaxassislar bilan maslahatlashish va kelajakda QQS to‘lashni hisobga olgan holda o‘z narx siyosatini rejalashtirish kabi ishlarni o‘z ichiga oladi.
5-qism: Ma’muriy soddalashtirish, soliq to‘lovchilarning huquqlari va me’yorlarga rioya qilish
Soliq stavkalarini isloh qilish va raqamli platformalarni joriy etish bilan bir qatorda, hukumat tadbirkorlardan hisobot tayyorlash vazifalarining bir qismini soliq organlariga o‘tkazish orqali biznesga ma’muriy yukni kamaytirish choralarini ko‘rmoqda.
5.1. Davlat soliq qo‘mitasining faol roli
- Oldindan to‘ldirilgan soliq deklaratsiyalari: 2026-yil 1-yanvardan boshlab soliq organlari bir qator soliqlar, jumladan yer solig‘i, mol-mulk solig‘i, ijtimoiy soliq va daromad solig‘i bo‘yicha oldindan to‘ldirilgan hisobotlarni mustaqil ravishda shakllantiradi va tadbirkorlarga taqdim etadi. Bu tadbirkorlarni mazkur hujjatlarni tayyorlashdek odatiy ishlardan xalos qiladi.
- Soliq to‘lovchining tekshirish va tuzatish huquqi: Ushbu tizim to‘liq avtomatik va shikoyat qilish imkoniyatisiz emas. Tadbirkor oldindan to‘ldirilgan hisobotni olgandan so‘ng besh kun ichida uni tekshirish va noaniqliklar aniqlangan taqdirda, zarur tuzatishlar kiritish huquqiga ega bo‘ladi.
5.2. Sanksiyalar tartibini yumshatish
Islohot, shuningdek, hisobotlarni o‘z vaqtida taqdim etmaganlik uchun jazo choralarini qo‘llashda yanada yumshoqroq yondashuvni nazarda tutadi.
- Jarimalar miqdorini kamaytirish: Kichik biznes subyektlari uchun soliq hisobotini kechiktirib topshirganlik uchun moliyaviy jarimalar miqdori sezilarli darajada kamaytiriladi - bazaviy hisoblash miqdorining 10 baravaridan 3 baravarigacha.
- Yagona jarima: Har bir kechiktirilgan hisobot uchun alohida jarimalar belgilash o‘rniga yagona jarima tizimi joriy etilmoqda. Uning miqdori bir hisobot davridagi kechiktirilgan hisobotlar soniga bog‘liq bo‘lmaydi.
- Vijdonli soliq to‘lovchilar uchun imtiyozli davr: Yangi rag‘batlantirish mexanizmi joriy etilmoqda. Ketma-ket uch oy davomida barcha hisobotlarni o‘z vaqtida taqdim etgan korxonalar, keyingi hisobotlarni besh kungacha kechiktirgan taqdirda ham, jarimaga tortilmaydi.
Ushbu o‘zgarishlar ma’lumotlar va ishonchga asoslangan butun soliq boshqaruvi jarayonining qayta tashkil etilganidan dalolat beradi. To‘liq raqamli ekotizimni joriy etish tufayli oldindan to‘ldirilgan deklaratsiyalarga o‘tish imkoni paydo bo‘ldi. Soliq organlari real vaqt rejimida tranzaksiyalar to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ega bo‘lgani holda, soliq majburiyatlarini mustaqil ravishda hisoblashlari mumkin. Bu soliq to‘lovchining rolini o‘zgartiradi: u hisobotlarni "tuzuvchi"dan "tekshiruvchi"ga aylanadi. Shu bilan birga, jarimalar tizimining yumshatilishi biznes va soliq organlari o‘rtasidagi munosabatlarda ziddiyat darajasini pasaytiradi, kichik va kamdan-kam uchraydigan kechikishlar yovuz niyat emas, balki inson omili natijasi bo‘lishi mumkinligini tan oladi. Bunday yondashuv ishonchli munosabatlarni o‘rnatishga yordam beradi va biznesni ixtiyoriy ravishda qonuniylashtirish uchun qo‘shimcha rag‘batlantiradi.
2-jadval: Tadbirkorlar uchun islohotni amalga oshirishning asosiy sanalari va bosqichlari
Xulosa va strategik tavsiyalar
O‘zbekistonda 2026-yilgi soliq islohoti shunchaki texnik o‘zgartirishlar majmuasi emas, balki kichik biznes uchun butun operatsion muhitni tubdan qayta qurishdir. U tadbirkorlik faoliyatini yuritishning raqamli, shaffof va davlat tomonidan to‘liq nazorat qilinadigan modeliga muqobilsiz o‘tishni anglatadi. Soliq stavkasini 1 foizgacha keskin pasaytirish qonuniylashtirish uchun kuchli rag‘bat hisoblanadi, biroq bu imtiyozning evaziga moliyaviy oqimlarning to‘liq shaffofligi talab etiladi.
Asosiy o‘zgarishlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: ko‘p stavkali va rejimli murakkab tizimdan yagona 1 foizlik aylanma solig‘iga o‘tish, biznesni yuritish va nazorat qilishning asosiy vositasi sifatida yangi integratsiyalashgan raqamli platformaning markaziy o‘rni, hamda ijtimoiy soliqning alohida, qat’iy belgilangan majburiyat sifatida saqlanib qolishi.
Yangi sharoitlarga muvaffaqiyatli moslashish va rivojlanish uchun yakka tartibdagi tadbirkorlarga quyidagi strategiyaga amal qilish tavsiya etiladi:
- Raqamlashtirishni to‘liq qabul qilish: QR-to‘lovlarni joriy etish va integratsiyalashgan raqamli platforma funksiyalarini o‘zlashtirishga zudlik bilan tayyorgarlik ko‘rish zarur. Shaffof bo‘lmagan naqd pul aylanmasiga asoslangan biznes modellari yangi sharoitda yashovchan bo‘lmay qoladi.
- Moliyaviy modelni qayta ko‘rib chiqish: 2026-yil uchun kutilayotgan soliq yukini (aylanmadan 1%) + (Qat’iy belgilangan ijtimoiy soliq) formulasi asosida qayta hisoblash lozim. Bu byudjet va narx siyosatini to‘g‘ri rejalashtirish imkonini beradi.
- Aylanma ustidan qat’iy nazoratni amalga oshirish: Jami yillik daromadni hisobga olish va doimiy kuzatib borish uchun ishonchli tizimni joriy etish juda muhim. Bu kutilmaganda va tayyorgarliksiz 1 milliard so‘mlik chegaradan oshib ketish hamda keyinchalik umumiy soliqqa tortish tizimiga keskin o‘tishning oldini oladi.
- O‘sishni oldindan rejalashtirish: Agar biznes modeli aylanmaning 1 milliard so‘mdan oshishini ko‘zda tutsa, bu chegaraga yetishdan 6-12 oy oldin professional buxgalterlar va maslahatchilarni jalb etgan holda QQS va foyda solig‘ini to‘lashga o‘tishga tayyorgarlikni boshlash lozim.
2026-yil O‘zbekistondagi yakka tartibdagi tadbirkorlarga ham qiyinchiliklar, ham imkoniyatlar olib keladi. Ijtimoiy soliqning oshirilishi va to‘liq raqamlashtirishga o‘tish (EHF va onlayn NKM) kabi asosiy o‘zgarishlar, aylanmadan olinadigan soliq bo‘yicha 1 milliard so‘mlik barqaror chegara saqlanib qolsa ham, hisob-kitoblarni mukammal yuritishni talab etadi.
To‘g‘ri soliq rejimini tanlash juda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bizning sun’iy intellekt maslahatchimiz tezkor tavsiya berishi mumkin, biroq kundalik ishlar - hisob-kitoblar, muddatlarni nazorat qilish, hisobotlarni topshirish - hamon xatolar xavfini tug‘diradi va qimmatli vaqtingizni oladi.
Buxgalteriya ishlari bilan qo‘lda shug‘ullanish yoki mutaxassis yollash o‘rniga, siz bu jarayonni butunlay avtomatlashtirishingiz mumkin.
Azma Finance (azma.uz) - O‘zbekistondagi yakka tartibdagi tadbirkorlar va o‘zini o‘zi band qilganlar uchun maxsus yaratilgan xizmat bo‘lib, u barcha soliq va buxgalteriya hisobingizni avtomatlashtiradi. Azma Finance soliqlaringizni mustaqil ravishda hisoblab chiqadi, o‘z vaqtida to‘laydi hamda 2026-yilning yangi talablariga muvofiq ravishda barcha zarur hisobotlarni Davlat soliq qo‘mitasiga avtomatik tarzda topshiradi.
Biznesingiz rivojlanishiga e’tibor qarating, murakkab soliq masalalarini esa Azma Finance tizimiga ishonib topshiring.
